Page 91 - หนังสือ สัตว์หน้าดิน นิเวศวิทยาและการใช้ประโยชน์

การปรับตัวของสัตว์หน้าดินในแหล่งน ้า 73

3.2 การปรับตัวด้านการเคลื่อนที่และการเคลื่อนไหวของสัตว์หน้าดิน (mobility/ locomotion

adaptations)
การปรับตัวด้านการเคลื่อนที่และการเคลื่อนไหวของสัตว์หน้าดินมีบทบาทส าคัญ 3 ประการ คือ ท า

ให้สัตว์หน้าดินสามารถเคลื่อนที่ไปหาแหล่งอาหารได้หรือสามารถไล่ล่าเหยื่อได้ ดังเช่นในกลุ่มปูทะเลและ

ไส้เดือนทะเลที่ด ารงชีพเป็นผู้ล่า การปรับตัวด้านการเคลื่อนที่และการเคลื่อนไหวของสัตว์หน้าดินยังช่วยให้
สามารถหลบรอดได้จากศัตรูหรือรอดจากการถูกจับกินเป็นอาหาร บทบาทที่ส าคัญประการที่ 3 ของการ

ปรับตัวด้านการเคลื่อนที่ของสัตว์หน้าดินคือการหาคู่และในการผสมพันธุ์ ตลอดจนการแสวงหาแหล่งอนุบาล

ตัวอ่อน ในสัตว์หน้าดินที่เกาะติดอยู่กับที่มีการเคลื่อนไหวโดยการยืดส่วนรยางค์ที่ใช้ในการกินอาหารหรือ
หายใจออกมา เช่นการยื่นส่วนหนวดของดอกไม้ทะเล ปะการังหรือไส้เดือนทะเลที่อยู่ในรูหรือฝังตัวอยู่ในดิน

หรือในดอกไม้ทะเลเวลาที่มีศัตรูจู่โจมจะดึงส่วนหนวดเข้าตัวพร้อมทั้งหดตัวด้วย ซึ่งอาศัยการท างานของ

กล้ามเนื้อของสัตว์กลุ่มนี้

3.2.1 การเคลื่อนที่บนพื้นดินที่แข็ง (hard substrate)

สัตว์หน้าดินที่อาศัยอยู่บริเวณหาดหิน เช่น หอยแปดเกล็ด หอยหมวกเจ๊ก หอยขี้นก ปูหินและดาว
ทะเล ต้องมีการเคลื่อนที่ไปตามซอกหินเพื่อหาอาหารหรือเข้าไปหากินในแหล่งอาหาร ในกลุ่มหอยแปดเกล็ด

และหอยหมวกเจ๊กจะเคลื่อนที่ไปตอนบนของโขดหินที่มีสาหร่ายทะเลขึ้นอยู่หนาแน่น หอยขี้นกก็จะเคลื่อนที่ไป

ตามโขดหินเพื่อกินไดอะตอมหรือสาหร่ายหน้าดินขนาดเล็กที่เกาะอยู่เป็นแห่ง ๆ บนโขดหิน การเคลื่อนที่เพื่อ
หาอาหารของสัตว์กลุ่มนี้จะเคลื่อนที่ตามช่วงเวลาเคลื่อนที่ตามช่วงเวลาน ้าขึ้นน ้าลง ในช่วงเวลาน ้าลงสัตว์

เหล่านี้จะเคลื่อนที่ไปหาแหล่งอาหารแล้วใช้เวลากินอาหารอยู่ระยะหนึ่งแล้วเคลื่อนที่กลับมายังเขตหรือบริเวณ

ที่อาศัยอยู่ เป็นพฤติกรรมที่เราเรียกว่า homing behavior หอยหมวกเจ๊กและหอยแปดเกล็ดจะมีส่วนเท้าที่แผ่
ขยายออกกว้างเพื่อใช้คืบคลานไปบนพื้นหินที่แข็ง ดังภาพที่ 3.7 ในขณะที่เคลื่อนที่จากแหล่งที่เกาะอาศัยอยู่

หอยเหล่านี้จะทิ้งร่องรอยไว้เป็นสารเหนียวหรือเมือกไปจนถึงบริเวณที่สาหร่ายทะเลขึ้นอยู่หนาแน่นเสมือน

เส้นทางหากินและให้ใช้ส าหรับน าทางกลับบ้านอีกครั้งหนึ่งเมื่อยามน ้าขึ้น ในขณะที่เคลื่อนที่เพื่อหาอาหารเป็น
ยามที่น ้าลงหอยหมวกเจ๊กและหอยแปดเกล็ดจะต้องเผชิญกับสภาวะอุณหภูมิสูงและการสูญเสียน ้าออกจากตัว

แต่หอยหมวกเจ๊กและหอยแปดเกล็ดก็มีเปลือกหุ้มตัวที่หนามากช่วยป้องกันตัวเองจากปัญหานี้ เมื่อเคลื่อนที่เข้า

ไปในแหล่งสาหร่ายแล้ว หอยจะใช้เท้าที่หนาและกว้างยึดตัวเองให้แน่นเพื่อกินอาหารได้อย่างปลอดภัย โดยไม่
ต้องกังวลว่าจะถูกคลื่นซัดหายไป สารเหนียวที่หอยหมวกเจ๊กและหอยแปดเกล็ดปล่อยออกมาในขณะเคลื่อนที่

หาแหล่งอาหารนอกจากจะเป็นร่องรอยลายแทงบอกทางกลับบ้านแล้ว ยังช่วยในการหล่อลื่นเวลาที่เท้าสัมผัส

กับพื้นแข็งเพื่อเคลื่อนที่ด้วย