Page 151 - หนังสือ สัตว์หน้าดิน นิเวศวิทยาและการใช้ประโยชน์
P. 151
การใช้ประโยชน์จากสัตว์หน้าดิน 133
การฝังกลบขยะสดในป่าชายเลนเสื่อมโทรมเป็นแนวคิดหนึ่งที่หวังจะช่วยในการฟื้นฟูป่าชายเลนเสื่อม
โทรม จึงต้องมีการศึกษาผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและความเหมาะสมก่อนการตัดสินใจน าขยะสดไปฝังกลบใน
ป่าชายเลนในอนาคต จึงมีการศึกษาผลกระทบระยะสั้นของการฝังกลบขยะสดต่อสัตว์หน้าดินขนาดใหญ่ในป่า
ชายเลนในโครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชด าริ จังหวัดเพชรบุรี
พบว่าการฝังกลบขยะสดในป่าชายเลนท าให้เกิดการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพและลักษณะทางเคมีของ
ดินตะกอนในป่าชายเลน เช่น เกิดน ้าขังในหลุมขยะ มีการเปลี่ยนแปลงเนื้อดินและมีการเพิ่มปริมารซัลไฟด์ใน
ดิน ท าให้มีการเพิ่มประชากรของหอยขี้กาซึ่งเป็นหอยฝาเดียวชนิด Cerithidea cingulata ในบริเวณที่มีหลุม
ขยะสด ทั้งนี้เพราะหอยชนิดนี้เป็นกลุ่มที่กินอาหารได้ทั่วไป มีการแพร่พันธุ์อย่างรวดเร็วโดยแม่หอยแต่ละตัวมี
ปริมาณไข่มากถึง 4,000 ฟอง หลังจากไข่ฟักเป็นตัวอ่อนแล้วใช้เวลา 30-60 วัน ก่อนเข้าสู่ระยะเจริญพันธุ์อีก
(กมลวรรณ พุ่มไม้ และคณะ, 2550)
5.4 การใช้สัตว์หน้าดินในการบ าบัดทางชีวภาพเพื่อลดผลกระทบจากมลภาวะในแหล่งน ้า
ปัญหาการเพิ่มอินทรียสารในแหล่งน ้าเป็นปัญหาใหญ่ทั้งในบริเวณแม่น ้าดังตัวอย่างงานวิจัยในแม่น ้า
ปาสักและแม่น ้าน้อย การเสื่อมสภาพของระบบนิเวศชายฝั่งและการเปลี่ยนแปลงคุณภาพน ้าและคุณภาพดิน
ตะกอนบริเวณชายฝั่งทะเลจังหวัดชลบุรี โดยเฉพาะบริเวณชายฝั่งทะเลศรีราชาที่พบปรากฏการณ์น ้าทะเล
เปลี่ยนสีหรือน ้าขี้ปลาวาฬเกิดขึ้นบ่อยครั้ง นับเป็นสัญญาณอันตรายที่บ่งบอกถึงสภาพปริมาณอินทรยีสารสูงใน
บริเวณนี้ นอกจากนี้คุณภาพดินตะกอนชายฝั่งเสื่อมโทรมลงมีการสะสมปริมาณอินทรยีสารสูงในดินท าให้เกิด
การเน่าเสีย เช่น บริเวณแนวแพเลี้ยงหอยแมลงภู่ตลอดแนวชายฝั่งศรีราชาและบริเวณเกาะลอย การขยายตัว
ของเมืองตลอดจนการขยายตัวของการเลี้ยงหอยแมลงภู่และการเพาะเลี้ยงชายฝั่ง เป็นสาเหตุส าคัญที่ท าให้มี
การสะสมของดินตะกอนอินทรียสารสูงในบริเวณนี้ การบ าบัดทางชีวภาพ (bioremediation) เป็นแนวทาง
หนึ่งที่มีการใช้อย่างแพร่หลายในต่างประเทศเพื่อลดปัญหาผลกระทบจากมลภาวะทางทะเล โดยเฉพาะการเพิ่ม
ปริมาณอินทรียสารสูงในมวลน ้าและในดินตะกอน การบ าบัดทางชีวภาพเป็นการลดปัญหามลภาวะใน
สภาพแวดล้อมโดยการใช้สิ่งมีชีวิตในการก าจัดหรือลดความเป็นพิษของสารพิษ การบ าบัดทางชีวภาพไม่ท าให้
เกิดสารพิษตกค้างสะสมในธรรมชาติ ต่างจากการใช้สารเคมีต่าง ๆ เพื่อแก้ปัญหามลภาวะทางทะเล นอกจากนี้
การบ าบัดทางชีวภาพมักมีผลพลอยได้ให้สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตจากสิ่งมีชีวิตที่ใช้ในการบ าบัดทางชีวภาพไม่
ว่าจะเป็นจุลชีพ (microbes) สาหร่ายทะเล ไส้เดือนทะเล และหอยสองฝา เช่น หอยนางรมและหอยแมลงภู่
เป็นต้น
นอกเหนือจากจุลชีพแล้วยังมีการใช้สาหร่ายหลายชนิดและสัตว์ต่าง ๆ เช่น หอยนางรม หอยแมลงภู่
หอยสองฝาหลายชนิด ปลา ไส้เดือนทะเลและฟองน ้า เป็นต้น ซึ่งตามธรรมชาติสัตว์เหล่านี้มีศักยภาพในการ
เก็บกักหรือกรองสารมลพิษที่อยู่ในมวลน ้าอยู่แล้วด้วยกิจกรรมในการกินอาหารและการขุดรูฝังตัว พวกหอย
สองฝา หอยนางรม หอยแมลงภู่และกลุ่มฟองน ้าล้วนเป็นพวกที่กรองอาหารจากมวลน ้าทั้งสิ้น เมื่ออยู่รวมกัน
เป็นกลุ่มใหญ่เป็นแพหอยก็จะช่วยกรองสารมลพิษหรือสารแขวนลอยต่าง ๆ ที่อยู่ในมวลน ้าได้ เปรียบเสมือน
เครื่องกรองน ้านั่นเอง กลุ่มสัตว์หน้าดินที่ถูกน ามาใช้ในกระบวนการบ าบัดทางชีวภาพส่วนใหญ่มีคุณสมบัติใน
