Page 109 - หนังสือ สัตว์หน้าดิน นิเวศวิทยาและการใช้ประโยชน์
P. 109
การปรับตัวของสัตว์หน้าดินในแหล่งน ้า 91
ภาพที่ 3.18 วงจรชีวิตของหอยมะระ Thais lamellosa ที่ออกลูกเป็นตัว
ที่มา : Carefoot (1977)
3.7 การป้องกันตัวของสัตว์หน้าดิน (defense mechanisms)
การที่สัตว์หน้าดินจะมีชีวิตอยู่รอดได้ในแหล่งที่อยู่อาศัยจะขึ้นอยู่กับความสามารถในการหลบหลีก
ผู้ล่าไม่ถูกจับกินเป็นเหยื่อ นอกจากนี้ยังขึ้นอยู่กับความสามารถในการป้องกันรักษาแหล่งอาหารและที่อยู่
อาศัย การป้องกันตัวของสัตว์หน้าดินเพื่อป้องกันการถูกกินหรือไล่ล่านั้นพบได้หลายรูปแบบ เช่นการมีรสที่
ไม่เหมาะกับการกิน (noxious taste) การมีหนามเข็มพิษหรือสารพิษที่หลั่งออกมาป้องกันตัว (spines and
poisonous secretion) การหลบหลีกอย่างรวดเร็ว (escape response) และการพรางตัว (camouflage)
สัตว์หน้าดินหลายชนิดโดยเฉพาะกลุ่มที่เกาะอยู่กับที่เช่นฟองน ้าและกลุ่มไนดาเรีย มักสร้างสารใน
โครงสร้างของมันเพื่อป้องกันตัว โครงสร้างภายในของฟองน ้าจะประกอบด้วยสารประกอบอินทรีย์
collagen เป็นเส้นใยโปรตีนที่เรียกว่า sponging fiber และมีโครงสร้างแข็งที่เป็นสารประกอบของ
แคลเซียมคาร์บอเนต์หรือซิลิกา มีลักษณะรูปร่างคล้ายเข็มที่มีปลายเรียวแหลมหรือปลายแตกออกเป็นแฉก
หรือเป็นตะขอเข็มแหลมเหล่านี้คือ spicules ซึ่งพบได้ทั่วตัวของฟองน ้า
สัตว์พวกไนดาเรียจะมีเข็มพิษ (Nematocyst) ที่ใช้ป้องกันและฆ่าเหยื่อ เข็มพิษเหล่านี้จะมีมาก
และหนาแน่นบริเวณหนวด (tentacle) ซึ่งอยู่รอบปากมากกว่าบริเวณอื่น ๆ ท าให้การหาอาหารและการ
ต่อสู้กับศัตรูมีประสิทธิภาพ ในพวกไฮดราที่บริเวณหนวดมีเข็มพิษที่ใช้ในการล่าเหยื่อ ท าลายศัตรูหรือ
ป้องกันตัวเองด้วยวิธีการใช้หนวดรัดและปล่อยเข็มพิษ
การหลบหลีกศัตรูอย่างรวดเร็วพบได้ในสัตว์หน้าดินหลายชนิดซึ่งส่วนใหญ่เราจะคิดว่ามีการ
เคลื่อนที่อย่างเชื่องช้า ส่วนใหญ่ในช่วงวิกฤตที่จะถูกจับกินหรือจู่โจมโดยศัตรูสัตว์หน้าดินหลายชนิดจะ
สามารถเคลื่อนที่หนีอย่างรวดเร็ว บางชนิดในขณะที่ท าการหนีนั้นจะพ่นสารพิษหรืออวัยวะบางส่วนออกมา
