Page 71 - หนังสือ สัตว์หน้าดิน นิเวศวิทยาและการใช้ประโยชน์
P. 71
แหล่งอาศัยของสัตว์หน้าดิน 53
โผล่พ้นน ้ำในขณะที่น ้ำลงและระยะที่จมอยู่ใต้น ้ำในขณะที่น ้ำขึ้นท ำให้สัตว์หน้ำดินเหล่ำนี้ต้องปรับเรื่องกำร
หำยใจให้สำมำรถหำยใจได้โดยใช้ออกซิเจนจำกอำกำศหรือใช้ออกซิเจนที่ละลำยในน ้ำ ตลอดจนสำมำรถ
หำยใจได้โดยไม่ใช้ออกซิเจนในบำงช่วง กำรอยู่บริเวณหน้ำดินในยำมน ้ำลงและตำมรำกของไม้ในป่ำชำยเลน
จะเป็นปัญหำของปูป่ำชำยเลนซึ่งหำยใจโดยใช้เหงือก Jones(1984) แบ่งปูในป่ำชำยเลนตำมลักษณะกำร
หำยใจ 2 ลักษณะคือ
(1) กลุ่มปู pumpers เป็นกลุ่มพวกปูแสมและปูก้ำมหักจะมีกำรปรับตัวโดยมีขนำดของเหงือกลง
และซี่เหงือกแข็งแรงไม่แฟบหรือเหี่ยวเมื่อโผล่พ้นน ้ำ ปูกลุ่มนี้จะมีกำรปั๊มน ้ำให้ไหลเวียนช่องเหงือกอยู่ตลอด
เมื่อสัมผัสอำกำศจะเกิดกระแสน ้ำผ่ำนเข้ำช่องเหงือก ผ่ำนเข้ำไปในช่องอกและกลับสู่ช่องเหงือกอีกทีหนึ่งเพื่อ
แลกเปลี่ยนก๊ำซ ปูกลุ่มนี้จะดึงน ้ำเข้ำมำแทนที่ในตัวจำกน ้ำที่ปริมำณน้อยเป็นแผ่นฟิล์มได้
(2) กลุ่มปู non-pumpers เป็นกลุ่มปูก้ำมดำบและปูแสมบำงกลุ่ม ปูเหล่ำนี้จะมีเหงือกที่มีขนำด
เล็กลงและมีควำมแข็งแรงเพื่อคงรูปไว้ตลอด ในช่องเหงือกของปูกลุ่มนี้จะแบ่งเป็นส่วนบนซึ่งมีเส้นเลือดมำ
หล่อเลี้ยงเป็นจ ำนวนมำกเปรียบเหมือนช่องปอดและส่วนล่ำงจะเป็นช่องเหงือกของปูตำมปกติ เมื่อสัมผัส
อำกำศปูเหล่ำนี้จะพยำยำมรักษำน ้ำไว้ในช่องเหงือกได้ระยะเวลำหนึ่ง ปูจะพ่นอำกำศลงไปในน ้ำเพื่อกำร
แลกเปลี่ยนก๊ำซ ปูกลุ่มนี้จะดึงน ้ำเข้ำตัวเพื่อแทนที่จำกช่องเล็ก ๆ ที่อยู่ระหว่ำงขำเดิน ซึ่งจะเห็นได้จำกปู
ก้ำมดำบที่วิ่งลงรูไปแช่ตัวในแอ่งน ้ำภำยในรูก็จะเป็นกำรดึงน ้ำเข้ำไปทดแทนด้วยเพื่อกำรหำยใจ กำรที่สัตว์
หน้ำดินโดยเฉพำะพวกกุ้ง กุ้งดีดขันและปูสำมำรถทนได้มำกต่อสำรประกอบซัลไฟด์ในดินเนื่องจำกมีเปลือก
หุ้มเป็นสำรประกอบพวกไคติน (chitin)
ปลำตีนเป็นสัตว์หน้ำดินอีกชนิดหนึ่งที่พบได้ทั่วไปบริเวณหำดเลนและป่ำชำยเลน ปลำตีนไม่
เพียงแต่หำยใจได้เพื่ออยู่บนบกโดยดึงเอำออกซิเจนผ่ำนทำงผิวหนังและช่องเหงือก เวลำที่ปลำตีนว่ำยน ้ำอยู่
ในน ้ำหรือในยำมที่น ้ำขึ้นจะว่ำยน ้ำได้เหมือนปลำทั่วไปและหำยใจโดยใช้เหงือก
(6) แหล่งอำหำรและกำรกินอำหำรของสัตว์หน้ำดินป่ำชำยเลน
ป่ำชำยเลนเป็นแหล่งอำหำรที่ส ำคัญส ำหรับสัตว์หน้ำดินในรูปสำรอำหำรและปริมำณอินทรียสำร
ในรูปของผลผลิตและอัตรำกำรย่อยสลำยซำกพืชซำกสัตว์ในป่ำชำยเลน รวมทั้งกลุ่มแพลงก์ตอนและสัตว์
หน้ำดินด้วยกันเอง ควำมอุดมสมบูรณ์ของแหล่งอำหำรที่มีหลำกหลำยนี้ท ำให้เรำสำมำรถพบสัตว์หน้ำดินอยู่
รวมเป็นกลุ่มทั้งที่เป็นชนิดเดียวกันหรือต่ำงชนิดกัน โดยมีกำรแบ่งสรรอำหำรได้อย่ำงลงตัวไม่แก่งแย่งกัน
ดังเช่นกำรกระจำยของปูก้ำมดำบหลำยชนิดที่อยู่รวมกัน ถึงแม้ว่ำจะกินอินทรียสำรในดินเหมือนกันแต่
รยำงค์ส่วนปำกของปูก้ำมดำบแต่ละชนิดจะคัดเลือกเฉพำะอินทรียสำรบนขนำดดินตะกอนที่เหมำะสม กลุ่ม
หอยป่ำชำยเลนที่มีกำรกระจำยตัวตำมแนวดิ่งจะพบอยู่รวมกันตั้งแต่บริเวณเรือนยอดพุ่มไม้ ตำมล ำต้นและ
รำกไม้จนถึงบริเวณพื้นดินและแอ่งน ้ำขังตำมพื้นดิน หอยป่ำชำยเลนเหล่ำนี้จะมีกำรกินอำหำรที่หลำกหลำย
โดยครูดกินสำหร่ำยขนำดเล็กตำมต้นไม้ กินพวกสำหร่ำยหน้ำดินและซำกอินทรียสำรในดินเป็นอำหำร บำง
ชนิดจะกรองกินอำหำรจำกน ้ำ ในขณะที่บำงชนิดจะด ำรงชีพเป็นผู้ล่ำ เป็นต้น กำรที่มีแหล่งอำหำรที่อุดม
สมบูรณ์และมีหลำกหลำยชนิดท ำให้สัตว์หน้ำดินในป่ำชำยเลนเลือกกินได้ จึงพบว่ำสัตว์หน้ำดินในป่ำชำยเลน
