Page 165 - หนังสือ สัตว์หน้าดิน นิเวศวิทยาและการใช้ประโยชน์
P. 165
การใช้ประโยชน์จากสัตว์หน้าดิน 147
ใช้จงอยปากที่ยืดยาวออกมาดูดน ้าและอาหารเข้าปาก ศัตรูตามธรรมชาติของหอยขมคือปลากินเนื้อ เช่น ปลา
ดุกและปลาไหล นอกจากนี้ยังมีเต่า เป็ด ไก่และหนูนาตลอดจนมนุษย์เป็นศัตรูตัวร้ายของหอยขม
(ก) วงจรชีวิตของหอยขม (pond snails)
หอยขมมีทั้งเพศผู้และเพศเมียในตัวเดียวกัน มีลักษณะเป็นกระเทย จึงมีการผสมพันธุ์ได้ในตัวเอง
หรืออาจผสมพันธุ์ข้ามตัวได้ หอยขมออกลูกเป็นตัว หอยขมตัวเต็มวัยหรือพร้อมที่จะผสมพันธุ์มีขนาดตัวกว้าง
ประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร ยาว 2-3 เซนติเมตร มีอายุประมาณ 60 วัน แม่หอยขมให้ลูก 20-30 ตัวต่อครั้ง
เมื่อผสมพันธุ์ไข่ของหอยขมจะพัฒนาในท่อมดลูกของตัวเมีย จนมีเปลือกหุ้มและมีอวัยวะเหมือนตัวเต็มวัยทุก
ประการ ลูกหอยขมจะถูกปล่อยจากตัวแม่เมื่อเปลือกแข็งแรงหลังจากที่ปล่อยลูกหอยออกมาแล้ว แม่หอยจะ
เขี่ยวุ้นที่เกาะตามตัวลูกหอยให้หลุดออกเพื่อให้ลูกหอยเคลื่อนที่ได้
(2) การเพาะเลี้ยงหอยขม (pond snails)
การเพาะเลี้ยงหอยขมนิยมท าการเลี้ยงได้ 3 แบบ คือ
- การเลี้ยงในกระชัง
กระชังตาข่ายที่ใช้เลี้ยงหอยขมต้องมีการยึดขึงด้วยไม้ไผ่เพื่อให้อยู่ในน ้าที่มีความลึกมากกว่า 1.2
เมตร ต้องมีการเตรียมกระชังก่อนหน้าการเลี้ยง 5-10 วัน โดยเอาทางมะพร้าวหรือกิ่งไม้และเศษใบไม้แห้ง
ประมาณ 2-3 กิโลกรัม ใส่ไว้ด้วยเพื่อให้เกิดตะไคร่น ้า หลังจากที่มีตะไคร่น ้าขึ้นแล้วจึงปล่อยหอยขมซึ่งเป็นพ่อ
แม่พันธุ์อายุ 3 เดือนหรือมีขนาดใหญ่ 60-100 ตัวต่อกิโลกรัม โดยปล่อยในความหนาแน่น 200-300 ตัวต่อ
ตารางเมตร การเลี้ยงดูหลังการปล่อยพ่อแม่พันธุ์ในกระชังท าได้โดยน ้าเศษใบไม้หนัก 5-10 กิโลกรัม ใส่ใน
กระชังเพื่อเป็นอาหารและทิ้งให้เน่าเปื่อย พอพ่อแม่พันธุ์หอยขมเริ่มออกลูกเป็นจ านวนมากก็หว่านปุ๋ยคอกเสริม
ลงภายในกระชังด้วย
- การเลี้ยงหอยขมในบ่อดิน บ่อปลาและร่องสวน
เป็นการเลี้ยงหอยขมร่วมกับการเลี้ยงปลากินพืชในบ่อดินและร่องสวนเพื่อประหยัดต้นทุนการเลี้ยง
หากเป็นบ่อดินหรือร่องสวนใหม่ให้ปล่อยพ่อแม่พันธุ์หอยขมมาปล่อยในอัตรา 200-300 ตัวต่อตารางเมตร ต้อง
ใส่ทางมะพร้าวและกิ่งไม้ลงไปด้วยตามขนาดของบ่อเพื่อให้เป็นอาหารหอยขม
- การเลี้ยงหอยขมในวงบ่อซีเมนต์
การเลี้ยงหอยขมอีกวิธีที่นิยมกันคือเลี้ยงในวงบ่อซีเมนต์ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 80
เซนติเมตร โดยใส่ดินเหนียวลงในบ่อให้สูง 1 นิ้วและใส่ทางมะพร้าวลงในบ่อด้วย เติมน ้าให้มีความสูงประมาณ
30-40 เซนติเมตร ควรมีการเตรียมบ่อไว้ก่อน 5-10 วัน เพื่อให้เกิดตะไคร่น ้าก่อนที่จะปล่อยหอยขมลงไปใน
อัตรา 100-200 ตัวต่อตารางเมตร
