Page 118 - หนังสือ สัตว์หน้าดิน นิเวศวิทยาและการใช้ประโยชน์

การเก็บและวิเคราะห์ตัวอย่างสัตว์หน้าดิน 100

ข้อมูลปัจจัยทางกายภาพและเคมีที่เป็นตัวแทนของฤดูกาลในแต่ละพื้นที่ เพื่อใช้เปรียบเทียบกับข้อมูลที่เรา

ท าการศึกษาอยู่ในปัจจุบัน ขณะเดียวกันก็ต้องพิจารณางบประมาณและก าลังคนที่จะด าเนินการส ารวจอย่าง
ต่อเนื่องจนส าเร็จลุล่วงตามแผนที่วางไว้ การพิจารณาดังที่กล่าวจะท าให้สามารถประมาณจ านวนตัวอย่างที่ควร

เก็บและขนาดของแต่ละตัวอย่างได้อย่างถูกต้องต่อไป

(1) การเก็บตัวอย่างเพื่อท าการเปรียบเทียบชุมชนสัตว์หน้าดินควรแน่ใจว่าทุกจุดเก็บตัวอย่างมี
ลักษณะทางนิเวศวิทยาเหมือนกัน การเก็บตัวอย่างเพื่อวิเคราะห์ปัจจัยทางกายภาพและเคมีต้องใกล้กับสถานี

เก็บตัวอย่างสัตว์หน้าดิน เพื่อให้แน่ใจถึงความสัมพันธ์ที่แน่ชัดของสัตว์หน้าดินกับปัจจัยสิ่งแวดล้อมนั้น ๆ

(2) ส าหรับการศึกษาสัตว์หน้าดินในบริเวณที่เกิดภาวะมลพิษควรเลือกจุดเก็บตัวอย่างหรือสถานีเก็บ
ตัวอย่าง (Sampling Station) เหนือจุดปล่อยน ้าเสีย 2 จุด และจุดเก็บตัวอย่างใต้จุดปล่อยน ้าเสีย 2 จุด หรือ

มากกว่านี้ถ้าจ าเป็น เพื่อเปรียบเทียบว่าสัตว์หน้าดินบริเวณจุดที่ได้รับผลกระทบกับจุดที่ไม่ได้รับผลกระทบจาก

มลพิษนั้น ชุมชนสัตว์หน้าดินมีโครงสร้างที่เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร ถ้ามีข้อมูลเบื้องต้นที่รวบรวมจาก
งานวิจัยในอดีตมาเปรียบเทียบ เราสามารถท านายการเปลี่ยนแปลงผลกระทบจากมลพิษได้ชัดเจนขึ้น

- หลักพิจารณาในการก าหนดจุดเก็บตัวอย่าง
(1) ก าหนดจุดอ้างอิง (reference stations) บริเวณต้นน ้าหรือจุดที่อยู่เหนือจากจุดก าเนิดมลพิษ

เพราะการส ารวจท าเพื่อประเมินความเสียหายที่มีผลต่อสัตว์น ้า ให้ได้ข้อมูลใช้เปรียบเทียบสัตว์หน้าดินใน

บริเวณที่มีมลภาวะและไม่มีมลภาวะ การก าหนดจุดอ้างอิงนั้นควรก าหนดอย่างน้อย 2 จุด โดยจะต้องตั้งอยู่ห่าง
จากจุดก าเนิดของมลพิษ เช่นบริเวณต้นน ้าหรืออยู่เหนือบริเวณจุดก าเนิดมลพิษที่คาดว่าจะไม่ได้รับผลกระทบ

จากมลพิษ อีกจุดอาจอยู่ใกล้บริเวณปล่อยน ้าเสียแต่ต้องไม่ใช้บริเวณที่ใกล้เกินไปจนได้รับผลกระทบ

(2) ก าหนดจุดเก็บตัวอย่าบริเวณท้ายน ้าหรือบริเวณที่ได้รับผลกระทบจากมลพิษในบริเวณใกล้เคียง
กับจุดก าเนิดมลพิษ

(3) ถ้ามลพิษไม่ได้ผสมหรือแพร่กระจายทั่วแหล่งน ้า แต่กลับมีการแพร่กระจายเพียงด้านใดด้านหนึ่ง

ของแหล่งน ้า หรือแพร่กระจายในทิศทางใดทิศทางหนึ่ง ควรเลือกจุดเก็บตัวอย่างบริเวณฝั่งด้านซ้ายของแหล่ง
น ้า ตรงกลางของแหล่งน ้าและฝั่งด้านขวาของแหล่งน ้า เพื่อจะได้ครอบคลุมทิศทางที่มลพิษอาจจะแพร่กระจาย

ไป หรือเลือกก าหนดจุดที่สามารถให้ผลที่ตอบวัตถุประสงค์ของการศึกษาได้

(4) ควรก าหนดจุดเก็บตัวอย่างหลาย ๆ จุด ตั้งแต่จุดเก็บตัวอย่างบริเวณท้ายน ้าไล่ขึ้นมาจนถึงจุดที่
เป็นจุดก าเนิดของมลพิษ โดยก าหนดให้เป็นเส้นตรงอยู่ในแนวเดียวกัน เพราะจะท าให้ทราบถึงระดับความ

รุนแรงของมลพิษบริเวณจุดก าเนิดกับบริเวณที่อยู่ห่างออกไปจากจุดก าเนิดว่าส่งผลต่อสัตว์หน้าดินแตกต่างกัน

อย่างไร
(5) ในการที่จะเปรียบเทียบชุมชนของสัตว์หน้าดินนั้น จะต้องแน่ใจว่าจุดเก็บตัวอย่างแต่ละจุดมี

ระบบนิเวศใกล้เคียงกัน เช่นสภาพพื้นท้องน ้าของจุดเก็บตัวอย่างจะต้องมีลักษณะใกล้เคียงกัน เช่น อาจจะเป็น