Page 22 - หนังสือ สัตว์หน้าดิน นิเวศวิทยาและการใช้ประโยชน์
P. 22
ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับสัตว์หน้าดิน 4
1.1.2 ประวัติการศึกษาเกี่ยวกับสัตว์หน้าดิน
เนื่องจากสัตว์หน้าดินกลุ่มหอย กุ้ง ปู และปลาเป็นกลุ่มสัตว์ที่มีความส าคัญทางเศรษฐกิจเป็นอาหาร
ของมนุษย์จัดเป็นทรัพยากรประมงที่ส าคัญ จึงมีการศึกษาเพื่อศึกษาปริมาณ มวลชีวภาพ และขอบเขตการ
กระจายของสัตว์หน้าดินที่เป็นทรัพยากรประมง นอกจากนี้ยังมีการศึกษาชีววิทยาและวงจรชีวิตของสัตว์หน้า
ดินเหล่านี้ เช่น การศึกษาชีววิทยาและวงจรชีวิตตลอดจนการกระจายของกุ้งที่มีความส าคัญทางเศรษฐกิจทั้งใน
แหล่งน ้าจืดและในทะเล เช่น กุ้งก้ามกราม และกุ้งแชบ๊วย เป็นต้น การศึกษาชีววิทยาและวงจรชีวิตตลอดจน
การกระจายของหอยที่มีความส าคัญทางเศรษฐกิจ เช่น หอยทรายในแม่น ้าป่าสัก หอยนางรม และหอยแมลงภู่
ในบริเวณชายฝั่งทะเล เป็นต้น ซึ่งการศึกษาสัตว์หน้าดินในช่วงแรกมักเป็นการศึกษาเพื่อหาแหล่งทรัพยากร
ประมงและน าความรู้ต่าง ๆ จากการศึกษาชีววิทยาและวงจรชีวิตของสัตว์หน้าดินเหล่านี้มาใช้ในการจัดการ
ทรัพยากรประมง และน ามาใช้เป็นข้อมูลพื้นฐานในการส่งเสริมการเพาะเลี้ยงสัตว์หน้าดินที่มีความส าคัญทาง
เศรษฐกิจเพื่อทดแทนปริมาณที่ลดลงในธรรมชาติ เช่น การส่งเสริมการเลี้ยงกุ้งชนิดต่าง ๆ ตลอดจนการเลี้ยง
หอยนางรม และหอยแมลงภู่ เป็นต้น
การศึกษาสัตว์หน้าดินส่วนใหญ่มุ่งศึกษาความหลากหลายของชนิดสัตว์หน้าดินที่พบในระบบนิเวศ
หรือแหล่งน ้าต่าง ๆ มีการศึกษาขอบเขตการกระจาย ปริมาณ และมวลชีวภาพเพื่อดูความอุดมสมบูรณ์ของ
บริเวณที่ท าการศึกษา นอกจากนี้ส่วนใหญ่มักศึกษาหาความสัมพันธ์ระหว่างสัตว์หน้าดินกับปัจจัยสิ่งแวดล้อม
ต่าง ๆ ประกอบกันไปด้วย การศึกษาบางเรื่องมุ่งให้ความสนใจที่จะใช้สัตว์หน้าดินเป็นดัชนีที่ชี้บ่งคุณภาพของ
แหล่งน ้า หรือสภาพแวดล้อมในบริเวณนั้น ๆ เช่น การศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพโดยพิจารณาจากค่า
ดัชนีความแตกต่าง (species diversity index) ค่าดังกล่าวจะบอกถึงจ านวนชนิดของสิ่งมีชีวิตที่พบได้ในชุมชน
สิ่งที่มีชีวิตพื้นท้องทะเล ตามปกติค่าดัชนีความแตกต่างนี้จะต ่าในบริเวณที่มีคุณภาพของน ้าเสื่อมลงหรือน ้าเน่า
เสีย ทั้งนี้เป็นเพราะมีสัตว์จ านวนน้อยชนิดเท่านั้นที่จะทนอยู่ได้และมีการปรับตัวเพื่ออาศัยอยู่ต่อไปในบริเวณ
ดังกล่าวได้ แต่ถ้านับจ านวนตัวในแต่ละชนิดที่พบอาศัยอยู่ในบริเวณที่ไม่เหมาะสมนี้จะมีค่าสูง เนื่องจากสัตว์
กลุ่มนี้ขาดผู้ต่อสู้แก่งแย่งเพื่อครอบครองอาหารและที่อยู่อาศัยจึงสามารถแพร่พันธุ์และเพิ่มจ านวนได้มาก
ในทางตรงกันข้ามในแหล่งน ้าที่มีคุณภาพน ้าค่อนข้างสะอาดมักจะมีความหลากหลายทางชีวภาพสูงมีค่าดัชนี
ความแตกต่างสูง เนื่องจากมีจ านวนสัตว์หลายชนิดที่อาศัยอยู่ได้ในบริเวณเดียวกัน จ านวนตัวในแต่ละชนิดจึง
มักจะต ่า เนื่องจากต้องมีการแบ่งสรรปันส่วนพลังงานและที่อยู่อาศัยซึ่งกันและกัน (ณิฏฐารัตน์ ปภาวสิทธิ์,
2555) นอกจากนี้ ยังมีการศึกษาเชิงลึกเพื่อใช้ประโยชน์จากสัตว์หน้าดินในการลดผลกระทบจากมลภาวะใน
แหล่งน ้า เช่น การเลี้ยงไส้เดือนทะเลบางชนิด หรือการเพาะเลี้ยงเพรียงทรายควบคู่กับการเลี้ยงกุ้งเพื่อใช้บ าบัด
น ้าเสียจากการเลี้ยงกุ้ง ซึ่งตัวเพรียงทรายเองก็สามารถใช้เป็นอาหารเลี้ยงสัตว์น ้าด้วย การศึกษาสัตว์หน้าดินใน
เชิงลึกที่พบในปัจจุบันคือการสกัดสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ (bioactive compounds) จากสัตว์หน้าดินบาง
ชนิด เช่น ฟองน ้า แมงดาทะเล และปลิง เป็นต้น เพื่อใช้เป็นยารักษาโรค
